Ko zna koliko puta po hiljadu godina na ovoj pitomoj zemlji žive ljudi. Sigurno je da tu obitavaju od pradavnih vremena zbog dobrog i prelepog položaja. Kameni šiljak nađen na Vodoplavici svedoči da se ovde čovek zaustavljao i lovio već u prelasku iz starijeg u mlađe kameno doba, pre oko 9000 godina. Najstarije stanište je na Zbegu, pripada Starčevačkoj kulturi, pre oko 6500 godina. Mlađa kultura, Vinčanska, pre oko 5500 godina, otkrivena je u samom današnjem selu, na bregu iznad starog Voka. Bronzano doba, pre oko 4500 godina, u ataru današnjih Boljevaca ostavilo je traga na dva velika lokaliteta: na Pejinom bregu i u samom selu – od Velikog do Malog raskršća pa prema Savi. Shodno slabim materijalnim ostacima iz gvozdenog doba, pre oko 2700 godina, naslućuju se nalazišta na više mesta u ataru Boljevaca. Dolaskom ratobornih Kelta, njihovim mešanjem sa starosedeocima Srema i rubnih oblasti obrazuje se moćno pleme Skordisci pre oko 2250 godina. Značajni tragovi nađeni su na Prekom putu i kod Radio stanice, na Malom Grabovcu i u selu. Rimska osvajanja u vreme imperatora Avgusta (28.p.n.e.-14.n.e.) donose nove oblike kulture. Oblast između Dunava i Save, mnogo kasnije prozvana Srem, pripojena je imperiji u okviru Donje Panonije.
Tragovi Rima su na Zbegu, Malom Grabovcu, u selu, na Ekonomiji, Kumši, Velikom Selištu, kod Feneka i drugde. Iz 4. veka je vila rustika nekog od rimskih magnata verovatno iz Singidunuma (Beograda), arheološki potvrđena na Malom Grabovcu. U vremenima koja su poznata kao Seoba naroda, posle 375. godine ovo imanje je razoreno. Iz Seobe Naroda koje zahvata vreme poslednjih decenija 4. pa do samog početka 9. veka, nisu zapaženi znatniji tragovi, osim slovenskih ostataka s kraja 7. i iz 8. i 9. veka. Posle sloma rimskog carstva oblast Srema pored Save pripala je njegovom pohrišćanjenom delu – Vizantiji. Posle propasti Vizantijske misije svete solunske braće, slovenskih apostola Ćirila i Metodija, put ih vodi u Srem, u Mitrovicu (Dmitrovicu) gde su počivali mošti sv. velikomučenika Dimitrija, sada u Solunu. U severnom delu Srema, u brdima, nastanjuju se franački monasi (Fruzi – otud Fruška gora) zasnivajući benediktinske opatije kao protivofanzivu pravoslavnom bogosluženju među slovenima na njihovom, slovenskom jeziku. Smenjuju se Vizantijska, Bugarska i Ugarska vlas u oblasti Srema u kojoj su današnji Boljevci. Arheološki materijal potvrđuje prevlast slovenskog življa na ovom prostoru, od prvih pojava pa do granica savremene istorije. U srednjem veku česte su velike bitke za prevlast na ovim prostorima. Iz izvora saznajemo da je vojska u pohodima prelazila reku Savu u mestu Buciaš, ili Bućaš (Buzias), u predelu velmožde Vida. Prvi pomen utvrde odnosi se na 1071. godinu. Nalazila se na delu obale koju je odnela Sava, naspram Malog raskršća. Još uvek se u obali, pri vrhu, vide poslednji kamenovi. Selo koje je pratilo utvrdu nalazilo se na delu današnjeg, iznad starog Voka. Pod imenom Bućaš naselje se pominje još nekoliko puta. Potvrđuje se arheološkim nalazima. Ovde je bio prelaz preko Save do kog se stizalo sa dva veoma značajna srednjevekovna pravca. Sa Carigradskog druga, sa kog se dolazilo od Braničeva pa ispod Avale prema ušću Kolubare. Dugi put, Srebrenički, kojim su stizali dubrovački trgovci na svojim pohodima preko Bosne Beogradu ili Ugarskoj zemlji. Iz vremena velikih bitaka 11. i 12. veka, između Vizantije i Ugarske, biće da je nekropola (groblje) sa obe strane Glavnog šora, negde oko Malog Raskršća prema Slovačkoj crkvi. Kada je kralj Dragutin dobio grad Kupinik kao miraz uz Ugarsku princezu Katalinu kojom se oženio, u toj oblasti svakako je bio i Bućaš i neki kasniji posedi manastira Feneka. Pod kraj 14. veka pominje se obnova utvrđenja Barič, nalazi se kod Verande. U Turskim tefterima iz 1546. i 1566-1567. godine, staro boljevačko selo pominje se pod imenom Bućavci, a okolina naselja iz tih poreskih beležnica sužavaju položaj sela na područje savremenog od Velikog do Malog raskršća pa prema Savi. Pod tursku vlast selo je svakako potpalo kada i Beograd, 1521. godine. Kada je nastojanjem velikog vezira Mehmed-Paše Sokolovića, pod njegovim srodnikom Makarijem Sokolovićem obnovljena Pećka patrijaršija 1557. godine sa jurisdikcijom na svekolikom prostranstvu turske imperije, Boljevci kao i manastir Fenek potpali su pod staru Beogradsku mitropoliju kojoj je crkvu obnavljao despot Stefan Lazarević. On je u perivoju (baštama) te mitropolije podigao crkvu Tri Jerarha, oko 1408-1410. godine, za sahranjivanje upokojenih beogradskih mitropolita. U nju, danas manastir Fenek, iz Kruševačke pridvorne crkve Sv. Stefana prenosi mošti prepodobne matere Paraskeve (Petke) Trnovske (Epivarske) zasnivajući na taj način u skorije vreme zatomljeni beogradski kult Svete Petke Srpske. O naselju Bućavci zatim se ne nalazi pomena sve do oslobađanja ovog dela Srema od Turaka pod Evgenijem Savojskim. Tada se naselje pominje pod današnjim imenom, najpre oko tursko-austrijske granice 1702., a zatim 1716., kao nastanjeno. Domovni protokol srpske pravoslavne parohije boljevačke iz 1913. beleži da je selo osnovano oko 1730. godine za vreme cara Karla trećeg, što je samo odraz svesti o prilivu novog stanovništva, prebeglih srba posle neuspelog austrougarskog rata protiv Turaka /1737-39) u ljudstvom oslabljeno selo. U jednom popisu stanovništva i pravoslavne arhidijeceze, 14. januar 1733. godine, kaže se za Boljevce da je «crkva stara, od pletera, pokrivena trskom, prokisava na sve strane, trpeza od drveta». To ne sme da čudi pošto se u to vreme u Boljevcima živi u zemunicama a takve su i štale za stoku. Zabeleženo je 1734. godine «započeli su praviti novu crkvu od brvna i pletera u dolji, u pljošti, te im je zapoveđeno da je prenesu gore na breg, ne ushnul to učiniti neće im se crkva osvetiti. Dotle nek idu u manastir Fenek u crkvu i neka im se tamo krste deca». Tada je zabeležen pop Jovan Popović, rođen u selu, kome su i otac i deda popovali u Boljevcima.
Posle 1745. za vreme Marije Terezije organizovanje vojne granice u ovom delu Srema napreduje. Boljevci postaju šanac sa kasarnom pešadijske jedinice, danas zgrada Kooperacije. Utvrđene su međe atara. Zlatni krst je postavljen na tromeđi imanja manastira Feneka sa Jakovom i Boljevcima. 1747. saglasno vrhovnoj naredbi, selo je ušoreno a kuće se grade od pletera, naboja, čerpića i tek kasnije od pečene cigle. Narodno-crkvena škola u Boljevcima pominje se po prvi put 1763. godine.
Novi rat Austrije i Turske, 1788-91. donosi nove promene u stanovništvu. U Boljevcima je prelaz preko Save za austrijsku vojsku i za izbegle Srbe tokom i posle rata. U Feneku je smešten vojni štab. Da bi dodatno obezbedile granicu vlasti naseljvaju prve slovačke porodice, istočno od šanca. Posle propasti austrijeke vojne i Kočine krajine sa brojnim srpskim porodicama koje su vojevale protiv Turaka, oko 1791. u Boljevce, iz Sremčice prelazi značajni Đorđe Simić sa bratom. Bio je zastavnik, drugokomandujući u boljevačkoj pešadiskoj jedinici. Njegovi sinovi, Stojan i Aleksa, rođeni u Boljevcima i tu učili bukvar, prelaze u Beograd u službu Kneza Miloša. Kasnije postaju, uz Tomu Vučić-Perišića, ustavobraniteljske vođe. Iz Boljevaca je i deda Branka Radičevića. Branko, kada je dolazio u Zemun, boravio je u Boljevcima kod svojih stričevića.
Temelji crkve položeni su 1797. a završena je 1800. godine. Njen graditelj zidao je crkve u Progaru, manastiru Feneku i zvonik Bogorodične crkve u Zemunu. Po slomu Prvog srpskog ustanka Karađorđe boravi u Feneku. Tokom prve polovine 19. veka sporadično se naseljavaju nove graničarske porodice Srba i Slovaka. U godinama 1847-1849. doseljava se četrdesetak slovačkih porodica, uglavnom iz Pazove. Slovaci u Boljevcima su Evangelici augzburške veroispovesti (Luterani). Na početku nisu imali sveštenika nego je povremeno dolazio iz Pazove. Godine 1891. odvojili su se od pazovačke i pripojili se surčinskoj c.o. kao filijala. Molitveni dom, kao privremeno rešenje, podignut je 1900. sa drvenom zvonicom po strani. Godine 1908. se osamostaljuju u crkvenu opštinu.
Smutna vremena Prvog svetskog rata u Boljevce unose nemire. Dobri odnosi među većinom stanovništva nisu pomućeni. Ujedinjenjem Vojvodine srpske u Kraljevinu SHS, 1918. od naselja koje je bilo u dalekoj provinciji cesarokraljevine Boljevci postaju mesto u blizini prestonice, što im otvara nove mogućnosti razvoja. U novu državu ulaze kao seoska opština sa znatnim imetkom i strogim običajnim pravom koje je obezbeđivalo poštivanje zajedničkog vlasništva. Postojale su dve zasebne školske zgrade, srpska i slovačka, sa po tri prostrane učionice. Takođe i dve zgrade sa po četiri službena stana za učitelje, u centru sela.
Za vreme Austrije, sa Zemunom i Beogradom povezani su železničkom prugom. U poštanskom leksikonu austrougarske imperije nalaze se od 18. veka a poštu sa telegrafom dobijaju kad i železnicu. Električna struja uvedena je 1929. Tada su popločani i trotoari. Zemljoradnja je oduvek bila osnovna grana privređivanja a stoka je držana uglavnom za domaće potrebe, što je podrazumevalo seoskog svinjara, govedara i čobanina. Neka gazde su iamle čopore svinja i stada ovaca. Gvozdeni plug se uvodi oko 1900. a pred Drugi svetski rat u selu naprednije gazde imaju mehanizaciju za konjsku zapregu ili za traktorsku vuču. Veliku ulogu u prosvećivanju seljaštva odigrao je manastir Fenek sa svojim naprednm imanjem, staklenim baštama i ratarskom mehanizacijom kao i propovedima narodu o potrebi uvođenja savremenog oruđa.
Drugi svetski rat – nove nevolje i stradanja. Po oslobođenju razvoj zemljoradničke zajednice nije tekao primereno blizini dva velika tržišta – Zemuna i Beograda. Novi propovednici su napustili ideje onih iz Feneka pa su Boljevčani umesto povrća za prestoničko stanovništvo gajili jeftino žito i kukuruz. Seoska sirotinja i nadnčari regrutovani su u radničku klasu, sa redovnim primanjima i drugim pogodnostima. Za njima su pošla i deca seljaka čime je razarana zemljoradnička struktura naselja i norme običajnog prava po kome je zajednica opstajala. Posle rata Boljevčani su sagradili zadružni dom koji kasnije prerasta u Dom kulture, organizaciju sa samofinansiranjem. Od 1957. do kasnih sedamdesetih radi bioskop, sa izuzetnim repertoarom. Šezdesetih do polovine sedamdesetih u Boljevcima su velike igranke, gostiju vodeći pevači i zabavljači. Izgrađena je nova škola (1957) i zdravstvena ambulanta sa službenim stanom za lekara. Asfaltirane su ulice. Izvedena je komasacija atara, to je sve što je rađeno po pitanju poljoprivrede. Po direktivi ledine su ustupljene PKB-u na gazdovanje. Udruženi rad poljoprivrednka poslužio je postizavanju nekih ciljevakolektiva PKB-a a ne razvoju sela i njegove privrede. Sedamdesetih je uspostavljen odličan prigradski saobraćaj Lastinih linija preko Zemuna do Beograda u koji se stizalo za 50-tak minuta. Sadašnje veze su nedopustivo loše. Boljevci od 60-tih godina potpadaju pod Opštinu Zemun i grad Beograd. Od 2004. godine odlukom Skupštine grada Beograda Surčin ponovo postaje opština kojoj danas pripadaju Boljevci.
Boljevci imaju izuzetne mogućnosti za izletnički i seoski turizam.
Od 1931. godine postoji fudbalski klub "Posavac". Od pre Drugog svetskog rata i dva KUD-a, srpski "Branko Radičević" i slovački "Sladkovič".
Boljevci danas broje 4260 stanovnika sa 1276 domaćinstava.
2000. godine osnovano je "Zavičajno društvo Boljevci".
Ko zna, ali još mnogo puta po hiljadu godina na ovoj pitomoj zemlji živeće ljudi.
Tekst: Janko Maglovski
Foto: Vladimir Vasić